Moet ik nog zeggen dat we de beproevingen die we tegenwoordig moeten doorstaan, de catastrofe waarin we leven, te wijten hebben aan het feit dat we dit godsverstand misten in een mate die allang verwijtbaar was?
Europa en de wereld als geheel zaten vol verouderde denkbeelden en gevoelens vol overduidelijke en al verwerpelijke achterlijkheden en anachronismen waar de wereld wil allang en openlijk overheen was en die wij, ongehoorzaam aan de wereld – wil, botweg lieten bestaan.
Dat de geest altijd verder is dan de werkelijkheid, dat de materie hem maar moeizaam volgt – dat is begrijpelijk. Maar een zo ziekelijke, zo onmiskenbaar gevaarlijke spanning in het politieke, sociale en economische leven van de volkeren, een spanning tussen waarheid en werkelijkheid, tussen wat in de geest allang bereikt en voltrokken is en wat zich nog altijd werkelijkheid durfde te noemen, zo’n spanning had misschien nog nooit eerder bestaan.

En in de dwaze ongehoorzaamheid jegens de geest, of, religieus uitgedrukt, jegens Gods wil moeten we ongetwijfeld de eigenlijke oorzaak zoeken van de onweersachtige ontlading die ons bedwelmt. Maar ontlading is het zoeken van een compromis… ooit zullen we leven in een wereld waarin een gelukkiger compromis is gevonden tussen geest en werkelijkheid, dat we de ‘vrede winnen’ zullen. Het woord vrede heeft altijd een religieuze klank, en wat er mee bedoeld wordt is een geschenk van het godsverstand.

Thomas Mann, uit Jozef en zijn broers (pagina 25-26)